Będę chronił tych, którzy nie mogą ochronić się sami.
SPIS TREŚCI
1. EKONOMIA
2. RYNEK
3. POPYT
4. ELASTYCZNOŚĆ
5. PODAŻ
6. CENA
7. KONSUMENT
8. CZYNNIKI PRODUKCJI
9. PRODUCENT
10. PODST. MODELE STRUKTURY RYNKU
11. BILANS PRZEDSIĘBIORSTWA I INNE !!!
1. EKONOMIA
-nauka gromadząca i porządkująca wiedzę o gospodarowaniu.
Ekonomia
-nauka badająca, w jaki sposób społeczeństwo decyduje co jak i dla kogo wytwarzać.
Funkcje ekonomii:
-
teoriopoznawcza – próbuje określić, przewidzieć i
wyjaśnić występowanie i przebieg zjawisk w procesie
gospodarowania
- aplikacyjna – próbuje: formułować wskazówki, rozwiązania dla praktyki gospodarczej, określić możliwości wpływu społ.
na proces gosp.
- edukacyjna/wychowawcza/społeczna
Makroekonomia
- bada wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości.
Mikroekonomia
- zajmuje się badaniem indywidualnych decyzji, decyzji dotyczących pojedynczych podmiotów
Podmioty gospodarcze -
firma, gosp. dom., państwo
Ekonomia pozytywna
- to obiektywne naukowe objaśnienie zasad funkcjonowania gosp. niezawierająca sądów
wartościujących.
Ekonomia normatywna -
formułuje założenia dotyczące tego co powinno się czynić w gosp. oparta na subiekty.
sądach wartościujących.
Metoda badawcza ekonomii:
-obserwacja-celowe spostrzeganie zmysłowe w wyniku obserwacji powstają:
-wyrażenia- służą oznaczeniu zjawisk i poprzez to ułatwiają przekazywanie informacji
-definicje-precyzyjne charakterystyki lub wyjaśnienia używanych wyrażeń,
-klasyfikacje-sposoby uporządkowania przedmiotów objętych analizą,
-indukcja-uogólnienie wiedzy zdobytej na drodze oserw
-dedukcja-logiczne wnioskowanie, w którym na podstawie uznania prawdziwości niektórych sądów uznaje się
prawdziwość innych sądów,
-krytyka-polega na konfrontacji teorii a rzeczywistości oraz na analizie logicznej.
Metoda ekonomi składa się z trzech etapów:
1. Abstrakcja - metoda indukcji (wyciąganie wniosków z przesłanek będących poszczególnymi przypadkami tego
wniosku).
2. Stopniowa konkretyzacja - wnioskowanie typu dedukcja.
3. Weryfikacja - wnioskowanie typu redukcja.
Prawa ekonomii
1. Prawa ekonomii (prawa wykryte bądź sformułowane)
2. Prawa ekonomiczne (funkcjonujące w rzeczywistej gospodarce, przerażająca większość nie została wykryta)
Prawa mają czworaki charakter:
- obiektywny
- żywiołowy (żywiołowość działania praw ekonomi polega na tym, iż ich skutki są nieosiągalne z zamierzeniami ludzkimi)
- historyczny (historyczność polega na tym, iż prawo działa w ściśle określonych właściwościach. W momencie, gdy te
warunki przestają działać lub modyfikują swoje działanie prawo nie działa)
- stochastyczny (oznacza, że dane zjawisko możemy odkryć jedynie dzięki prawu działania wielkich liczb tzn. ujawniają
się przy nieskończonej liczbie zdarzeń)
Trudności badawcze w naukach ekonomicznych:
-rola doświadczenia
-zmienność warunków gospodarowania
-zachowanie się podmiotu gosp. w trakcie badania
-statystyczny charakter praw ekonomicznych
-interesy grup nacisku.
Zasób rzadki
- jeśli cena=0, pop > podaż.
Dobra wolne
- jeśli cena=0, pod > popyt.
Klasyfikacja dóbr z punktu widzenia wysokości współczynnika elastyczności dochodowej popytu:
-dobra wyższego rzędu E>1
-dobra normalne E>0
-dobra niższego rzędu E<0
-dobra pierwszej potrzeby 0<E<1
POTRZEBY
- egzystencjonalne, prokreacji i rozwoju, społeczne,
samorealizacji i samoakceptacji
Piramida potrzeb Maslov’a:
(od góry) - samorealizacji, szacunku i uznania, społeczne, bezpieczeństwa, fizjologiczne.
Racjonalność:
- rzeczywista (1 rozwiązanie najlepsze)
- proceduralna (dochodzenie do najlepszych rozwiązań)
Zasady racjonalnego gospodarowania:
- Maksymalizacja efekty przy danych nakładach
- Minimalizacja nakładów do osiągnięcia danego celu
Gospodarowanie:
- pozytywne (rzeczywiste korzyści z rzeczywistych
nakładów/kosztów)
- negatywne – koszt alternatywny
Cechy dobrego rachunku ekonomicznego:
względny/celowy; dualny (zasada minimax’u); kompletny/kompleksowy
System społeczny
– ekonomiczny, prawno-polityczny, kulturowy
System ekonomiczny
– decyzyjny, motywacyjny, kontrolny, koordynacyjny.
2. RYNEK
– współcześnie oznacz całokształt transakcji kupna i sprzedaży wraz z warunkami i urządzeniami
umożliwiającymi ich dokonanie.
Podział rynku:
-z punktu widzenia przedmiotu wymiany:
-rynek dóbr
-rynek usług, czyn wytwórczych, edukacyjny walutowy..
-z punktu widzenia zasięgu terytorialnego:
-rynek światowy, międzynarodowy, krajowy, lokalny, reg
-z punktu widzenia ilości podmiotów:
-rynek wolnokonkurencyjny,
-rynek zmonopolizowany,
-wpływ państwa na transakcję kupna sprzedaży:
-rynek sterowany –rynek wolny
-z punktu widzenia legalności:
-rynek czarny –rynek szarej strefy
-z punktu widzenia równowagi rynkowej:
-rynek równowagi gosp: popyt = podaż
-rynek niezrównoważony:
-rynek producenta (popyt > podaż)
-rynek konsumenta (popyt < podaż)
- wpływ państwa na funkcjonowanie rynku:
- rynek wolny, sterowany
-z punktu widzenia liczby podmiotów:
- wolnokonkurencyjny
- oligopolistyczny
- monopolistyczny
Funkcje pieniądza:
1. Miernik wartości.
2. Środek cyrkulacji
3. Środek tezauryzacji
4. Środek płatniczy
3. POPYT -
to relacja między ceną dobra (usługi) a jego ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w
danym czasie, przy założeniu ceteris paribus. Dzieli się na: p. potencjalny (nie mający poparcia w sile nabywczej) oraz
popyt efektywny (poparty siłą nabywczą). Czynnikami określającymi popyt są: potrzeby, dochód i cena.
Rodzaje popytu
1.
sztywny
2.
doskonale elastyczny
3.
potencjalny, efektywny, sterowany, substytucyjny,
komplementarny, złożony, ograniczony
Rozmiary popytu
to konkretna ilość dobra, jaką chce i może nabyć konsument przy danej cenie.
Rynkowe determinanty popytu:
cena, dochód, potrzeby, stan cywilny, gusty, poziom cen dóbr komplementarnych i substytucyjnych, oczekiwania co do
zmian cen i dochodów w przyszłości, dobra normalne (im większy dochód tym większy popyt), dobra niższego rzędu (im
większy dochód tym wielkość popytu spada), charakter wykonywanej pracy,
Poza rynkowe determinanty popytu:
Czynnik demograficzny, klimatyczny, sytuacja polityczna.
Prawo popytu
- funkcjonalna zależność między wysokością popytu na dany towar a poziomem ceny rynkowej. Gdy
cena rośnie popyt zmniejsza się i na odwrót.
4. ELASTYCZNOŚĆ –
miara procentowej zmiany wielkości popytu w stosunku do procentowej zmiany czynnika
wpływającego na popyt.
Rozróżniamy popyt:
elastyczny (E>1), nieelastyczny (E<1), sztywny (E=0 lekarstwo, sól),nie elastyczny (0<E<1)
doskonale elastyczny (E=
dobra luksusowe)
Wysokie wartości -
duża zmiana ceny wywołuje duże zmiany popytu-duża elastyczność.
Niskie wartości -
duża zmiana ceny wywołuje niewielkie zmiany popytu.
Cenowa elastyczność popytu -
to stopień reakcji wielkości popytu na określone dobro lub usługę na zmianę ceny tego
dobra.
Elastyczność mieszana popytu -
stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dobro
i
do względnej zmiany ceny
dobra
j.
E<0 - dobra komplementarne
E>0 - dobra substytucyjne
E=0 – dobra nizależne
Elastyczność dochodowa popytu -
to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro do względnej
zmiany dochodu.
Czynniki wpływające na elastyczność popytu:
- dostępność substytutów
- udział w wydatkach
- „ważkość” produktu
- okres czasu
5. PODAŻ
to relacja pomiędzy ilością dóbr i usług dostarczonych na rynek, a ich cenami w określonym czasie
Rozmiar podaży
to konkretna ilość dóbr i usług, jakie producent jest w stanie wyprodukować i zaoferować do
sprzedaży przy konkretnej cenie.
Prawo podaży
- to związek pomiędzy poziomem ceny a wielkością podaży określonego dobra. Jeśli cena rośnie podaż
również rośnie i na odwrót.
Determinanty podaży
cena, koszt produkcji, przewidywania producentów co do zmiany cen i popytu w przyszłości, interwencjonalizm
państwowy, rozmiary importu i eksportu, warunki naturalne, sezonowość, czynniki losowe, realizowane inwestycje
(czynnik czasu), liczba przedsiębiorstw w branży.
Współczynnik cenowej elastyczności podaży -
stosunek względnej zmiany ilości oferowanej danego dobra do
względnej zmiany jego cen (punktowa lub łukowa):
Determinanty elastyczności podaży:
-techniczne możliwości rozszerzenia produkcji
-czas w długim okresie elastyczność jest większa
-inne np. import
6. CENA:
to wartość towaru wyrażona w pieniądzu.
- absolutna (ilość jedn pieniężnych potrzebnych do nabycia 1 jedn produktu)
- RELATYWNA (ilość jedn dobra A za 1 jedn dobra B)
System powstawania cen
:
- cena rynkowa (żywiołowa; konkurencja doskonała)
- cena administrowana (zarządzana; konkur niedoskon)
- cena administracyjna (gosp centralnie planowana)
Funkcje ceny:
- informacyjna (rzadkość/dostępność)
- agregacyjna (pozwala wyrazić wartość)
- dochodowa (mierzy dochód)
- kosztowa (mierzy koszty/racjonalne ponoszenie koszt)
- społeczna (narzędzie polityki społecznej / musi
zapewniać dostępność produktu)
- równoważy popyt z podażą
Skala cen
to określanie jednostki pieniądza w danym kraju i sposobu podziału tej jednostki na części mniejsze.
Cena minimalna
- określona urzędowo cena, poniżej której nie wolno sprzedawać określonego dobra. Leży zawsze
powyżej punktu równowagi rynkowej.
Cena maksymalna
- to cena poniżej punktu równowagi rynkowej, ustalana jest przez państwo.
Cena równowagi
- cena, w kierunku której będzie zmierzał rynek konkurencyjny i na poziomie której będzie pozostawał
po jej osiągnięciu, przy założeniu, że nic w otoczeniu nie ulegnie zmianie.
7. KONSUMENT:
Zachowanie konsumenta założenia:
- istnienie funkcji użyteczności
- konsument wie o istnieniu wszystkich możliwych do
nabycia koszyków dóbr i potrafi je ocenić.
- konsumenci wolą mieć więcej niż mniej
- dobro jest dla kons. tym cenniejsze im ma go mniej
Decyzje konsumentów
- wybór koszyka dóbr, który posiada dla nich maksymalną wartość. Punkt równowagi
konsumenta-punkt styczności krzywe użyteczności z linią budżetową.
Użyteczność
- to suma zadowolenia, jaką daje konsumentowi posiadanie danego dobra.
Użyteczność krańcowa -
to zadowolenie, jakiego doznaje konsument z konsumpcji każdej kolejnej jednostki tego
samego dobra lub usługi;
Użyteczność całkowita -
to suma zadowolenia z konsumpcji lub posiadania wszystkich jednostek danego dobra.
I prawo Gossena
- użyteczność kolejnych jednostek zużywanego w określonym czasie dobra jest coraz mniejsza.
Spadek użyteczności nie musi nastąpić od drugiej jednostki, ale wcześniej czy później ma miejsce spadek użyteczności
kolejnych konsumowanych jednostek.
II prawo Gossena -
Maksymalne zadowolenie z konsumpcji dobra A i B konsument osiąga wtedy, gdy stosunek
użyteczności krańcowych tych dóbr zrówna się z relacją ich cen.
Krzywa obojętności
przedstawia wszystkie kombinacje ilościowe dóbr, które dla konsumenta są obojętne:
- wzdłuż krzywych użyteczność jest stała
- jest ich nieskończenie wiele
- mają wychylenie ujemne(konsu. woli więcej niż mniej)
- położonym dalej od początku układu współrzędnych
odpowiadają wyżej ocenione koszyki dóbr
- są wypukłe
- stają się bardziej płaskie w miarę przesuwania się po
nich w prawo
- nie mogą się przecinać
- przebieg krzywych obojętności zależy od upodobań
(gustów) konsumentów.
Krańcowa stopa substytucji
to miernik efektu substytucyjnego, który określa stosunek przyrostu konsumpcji jednego
dobra do ubytku innego dobra w sytuacji, kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności.
Linia budżetu konsumenta
(Linia ograniczeń budżetowych) pokazuje kombinacje dóbr, które mogą być zrealizowane przez gospodarstwo domowe
przy danym dochodzie pieniężnym i przy danych cenach. Linia ta oddziela kombinacje osiągalne od nieosiągalnych.
Poniżej linii budżetowej znajdują się kombinacje osiągalne przy danym dochodzie, powyżej zaś nieosiągalne.
Równowaga konsumenta -
jest to optymalna sytuacja, w której przy określonym dochodzie i ustalonych na rynku
cenach dochodzi do zaspokojenia w stopniu najwyższym preferencji konsumenta. Oznacz to, że konsument nie jest
wtedy zainteresowany zmianą osiągniętej kombinacji konsumowanych dóbr.
Malejąca M.S.S.
– określa jaką ilość dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę w
sytuacji kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności (nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji).
Nadwyżka konsumenta
-różnica między ceną, jaką skłonny jest zapłacić konsument za kolejne jednostki dobra a
rzeczywistą ceną rynkową.
Inne koszty mające wpływ na równowagę konsumenta i wielkość nadwyżki:
-koszty związane z wykorzystaniem danego dobra
-koszty czasu
-koszty poszukiwania
Szereg obojętności
- zestawienie ilościowych kombinacji konsumpcji dwóch dóbr.
Efekt dochodowy -
gdy cena danego dobra obniża się, a ceny pozostałych dóbr nie zmieniają się, siła nabywcza
konsumentów rośnie. Więcej klientów jest w stanie kupić dane dobro a wielu nabędzie więcej większości rodzajów dóbr.
Efekt substytucji
- gdy cena dobra obniża się a ceny wszystkich pozostałych dóbr pozostają niezmienione, dobro to
staje się względnie tańsze, i konsument zastąpi nim inne dobra.
Prawo Engla
- w miarę wzrostu przeciętnego dochodu na jednego członka rodziny nie tylko rośnie popyt ogólny, ale
zmienia się również jego struktura. Zmniejsza się procentowy udział wydatków na żywność i inne dobra niższego rzędu,
a rośnie na dobra wyższego rzędu.
Paradoks Giffena
- (nędzy) dotyczy dóbr podstawowych. Robert Giffen badając konsumpcję niezamożnej ludności
stwierdził, że „im kartofle są droższe, tym więcej się ich spożywa”. Zjawisko to spowodowane było faktem, że przy
szybkim wzroście cen wszystkich artykułów żywnościowych kartofle stały się substytutem innych, relatywnie droższych
dóbr żywnościowych (np. mięsa).
Paradoks Vablena -
polega na tym, że mimo wzrostu cen następuje zwiększenie popytu. Przykładem może być
nabywanie mimo wzrostu ceny – dóbr luksusowych, w celu dowartościowania swojej osobowości. Jest to tzw. efekt
prestiżu społecznego płynący z konsumpcji dóbr drogich, luksusowych.
Paradoks owczego pędu -
oznacza, że popyt na dobra wzrasta, dlatego, że inni konsumują to dobro, oznacz potrzebę
utożsamiania się z innymi konsumentami i ich stylem życia. Narzędziem owczego pędu jest reklama.
8. CZYNNIKI PRODUKCJI:
●
Praca (siła robocza zaangażowana w proces produkcji)
=> płaca
●
Kapitał (wartość, bogactwo, które służy jej pomnażaniu. Może występować jako kapitał materialny, pieniężny,
finansowy)
=> procent
●
Ziemia (areał powierzchni i wszystko to co w naturze, co może być użyte do produkcji)
=> renta
Przedmiot pracy:
to wszystko to, na co kierowane są czynności człowieka podczas pracy – materiały, surowce.
Środki pracy:
to narzędzia, czyli wszystko to, co pośredniczy między człowiekiem a przedmiotem pracy podczas
wykonywania pracy oraz materialne warunki wytwarzania, czyli wszystko to, co nie uczestnictwo bezpośrednio w
produkcji, ale jest konieczne, by ta produkcja mogła się odbywać (hale fabryczne, drogi dojazdowe, oświetlenie)
Środki produkcji:
to przedmiot pracy (wszystko to, na co skierowane są czynności człowieka podczas pracy) oraz
środki pracy, czyli narzędzia i materialne warunki wytwarzania, to również kapitał, czyli wartość, która służy jej
pomnażaniu.
Przeciętna produkcyjność pracy
- jest wielkością produkcji na jednego zatrudnionego.
Krańcowa produkcyjność pracy
- jest przyrostem produkcji w stosunku do przyrostu zatrudnionych.
Krzywa jednakowego produktu (izokwanta) -
jest to krzywa, która pokazuje obszar możliwych kombinacji ilości
czynników pozwalających wyprodukować tą samą ilość produktu.
Krzywa jednakowego kosztu (izokoszta)
– jest to krzywa, która pokazuje wszystkie możliwe kombinacje dwóch
czynników, jakie można zakupić przeznaczając na ten cel daną wielkość środków.
Malejąca M.S.T.S. –
stosunek, zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem, tak, aby
wielkość produkcji nie uległa zmianie.
Optymalna kombinacja czynników
– jest to punkt styczności izokoszty z możliwie najwyżej położoną izokwantą
produkcji (pkt równowagi przedsiębiorstwa, w którym osiąga ono max produkcji przy danym koszcie całkowitym)
Płaca realna
- jest to płaca nominalna (pieniężna) podzielona przez przeciętny poziom cen nabywanych dóbr i usług
konsumpcyjnych.
Prawo malejącej produktywności pracy
- w miarę wzrostu zatrudnienia rośnie suma wytworzonego produktu, ale
przyrosty produkcji stopniowo są coraz mniejsze.
Krzywa popytu na pracę
- jest malejącą funkcją płacy realnej ze względu na malejącą produkcyjność krańcową,
pokazuje, że dla każdego poziomu płacy realnej przedsiębiorstwo wybierze taki poziom zatrudnienia, przy którym
krańcowy produkt pracy będzie się równał płacy realnej.
9. PRODUCENT:
Krzywa możliwości prod
- przedstawia maksymalne kombinacje czynników produkcji możliwe do osiągnię. przy
pełnym wykorzystaniu zasobów czynników wytw.
Wydatki materialne
- to zużywane w produkcji materiały, surowce komponenty, paliwa itp. Oraz fundusz amortyzacyjny
Wydatki osobowe
- to wynagrodzenia zatrudnionych pracowników fizycznych i umysłowych.
Wydatki finansowe
- to składki na ubezpieczenia wypłacane procenty z kredytów i obligacji, opłaty za korzystanie z
urządzeń komunalnych, czynsze.
Zysk
- różnica między przychodem ze sprzedaży a kosztami ich uzyskania –nadwyżka przychodów nad kosztami
Zysk księgowy (bilansowy, brutto)
- to nadwyżka rocznych wpływów nad kosztami własnymi produkcji
Zysk normalny
- przedsiębiorca otrzymuje go wówczas, gdy sprzedaje swoją produkcję według kosztów
ekonomicznych
Zysk nadzwyczajny (ekonomiczny)
- jest nadwyżką utargu całkowitego nad łącznymi kosztami ekonomicznymi.
Koszty własne
- obejmują różnego rodzaju wydatki związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i wytwarzaniem
produkcji. Dzielą się na: wydatki materialne, osobowe, finansowe
Koszty produkcji
●
Koszty stałe – koszty, których wielkość w zasadzie nie zmienia się przy zmianie rozmiarów produkcji. Obejmuje te
wszystkie wydatki, które związane są z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.
●
Koszty zmienne - obejmują koszty zużytych surowców, materiałów, koszty ruchu maszyn i urządzeń oraz koszty
robocizny bezpośredniej, zmieniają się ze zmianą produkcji.
●
Koszty przeciętne - zmienne lub całkowite wynikają z podzielenia Kz lub Kc przez ogólne rozmiary produkcji Q. Część
kosztów całkowitych przypadająca na jednostkę produkcji. Są to koszty całko podzielone przez wielkość produkcji.
●
Koszty krańcowe (marginalny) - określone są przyrostem kosztów całkowitych w stosunku do przyrostu produkcji.
Wzrost kosztów całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę.
●
Koszty całkowite - składają się z kosztów stałych i zmiennych. Suma zużytych w danym okresie czynników produkcji.
Jest to iloczyn ilości czynników zużytych w procesie produkcji oraz cen tych czynników. Jeżeli koszty całkowite
podzielimy przez ilość produkcji otrzymamy koszt jednostkowy.
Koszty ekonomiczne
- suma kosztów księgowych i kosztów alternatywnych.
Koszt alternatywny (utraconych możliwości) -
suma dochodów utraconych w wyniku niewykorzystania posiadanych
zasobów w najlepszym z istniejących zastosowań.
KSP=
KSC
/
Q
KCP=
KC
/
Q
KZP=
KZC
/
Q
KM =
∆KC
/
∆Q
=
∆KZC
/
∆Q
KC=
KSC
+
KZC
Przychód (utarg całkowity) -
wartość dóbr sprzedanych przez przedsiębiorstwo w danym okresie; jest to iloczyn ceny i
sprzedanej ilości produktu.
Utarg krańcowy
- przychód krańcowy(MR) - zmiana utargu całkowitego spowodowana wzrostem sprzedaży o jedno
.
Prawo malejących przychodów
(krańcowych) powoduje, że od pewnego poziomu nakładów czynnika zmiennego jego
produktywności stale się zmniejszają(osiąga się coraz mniejsze przyrosty rozmiarów produkcji). Prawo działa wówczas,
gdy czynniki produkcji są stałe, za wyjątkiem jednego.
Techniczne optimum produkcji
- w punkcie, w którym krzywa kosztów krańcowych przecina krzywą przeciętnych
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl nie-szalona.htw.pl
1. EKONOMIA
2. RYNEK
3. POPYT
4. ELASTYCZNOŚĆ
5. PODAŻ
6. CENA
7. KONSUMENT
8. CZYNNIKI PRODUKCJI
9. PRODUCENT
10. PODST. MODELE STRUKTURY RYNKU
11. BILANS PRZEDSIĘBIORSTWA I INNE !!!
1. EKONOMIA
-nauka gromadząca i porządkująca wiedzę o gospodarowaniu.
Ekonomia
-nauka badająca, w jaki sposób społeczeństwo decyduje co jak i dla kogo wytwarzać.
Funkcje ekonomii:
-
teoriopoznawcza – próbuje określić, przewidzieć i
wyjaśnić występowanie i przebieg zjawisk w procesie
gospodarowania
- aplikacyjna – próbuje: formułować wskazówki, rozwiązania dla praktyki gospodarczej, określić możliwości wpływu społ.
na proces gosp.
- edukacyjna/wychowawcza/społeczna
Makroekonomia
- bada wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości.
Mikroekonomia
- zajmuje się badaniem indywidualnych decyzji, decyzji dotyczących pojedynczych podmiotów
Podmioty gospodarcze -
firma, gosp. dom., państwo
Ekonomia pozytywna
- to obiektywne naukowe objaśnienie zasad funkcjonowania gosp. niezawierająca sądów
wartościujących.
Ekonomia normatywna -
formułuje założenia dotyczące tego co powinno się czynić w gosp. oparta na subiekty.
sądach wartościujących.
Metoda badawcza ekonomii:
-obserwacja-celowe spostrzeganie zmysłowe w wyniku obserwacji powstają:
-wyrażenia- służą oznaczeniu zjawisk i poprzez to ułatwiają przekazywanie informacji
-definicje-precyzyjne charakterystyki lub wyjaśnienia używanych wyrażeń,
-klasyfikacje-sposoby uporządkowania przedmiotów objętych analizą,
-indukcja-uogólnienie wiedzy zdobytej na drodze oserw
-dedukcja-logiczne wnioskowanie, w którym na podstawie uznania prawdziwości niektórych sądów uznaje się
prawdziwość innych sądów,
-krytyka-polega na konfrontacji teorii a rzeczywistości oraz na analizie logicznej.
Metoda ekonomi składa się z trzech etapów:
1. Abstrakcja - metoda indukcji (wyciąganie wniosków z przesłanek będących poszczególnymi przypadkami tego
wniosku).
2. Stopniowa konkretyzacja - wnioskowanie typu dedukcja.
3. Weryfikacja - wnioskowanie typu redukcja.
Prawa ekonomii
1. Prawa ekonomii (prawa wykryte bądź sformułowane)
2. Prawa ekonomiczne (funkcjonujące w rzeczywistej gospodarce, przerażająca większość nie została wykryta)
Prawa mają czworaki charakter:
- obiektywny
- żywiołowy (żywiołowość działania praw ekonomi polega na tym, iż ich skutki są nieosiągalne z zamierzeniami ludzkimi)
- historyczny (historyczność polega na tym, iż prawo działa w ściśle określonych właściwościach. W momencie, gdy te
warunki przestają działać lub modyfikują swoje działanie prawo nie działa)
- stochastyczny (oznacza, że dane zjawisko możemy odkryć jedynie dzięki prawu działania wielkich liczb tzn. ujawniają
się przy nieskończonej liczbie zdarzeń)
Trudności badawcze w naukach ekonomicznych:
-rola doświadczenia
-zmienność warunków gospodarowania
-zachowanie się podmiotu gosp. w trakcie badania
-statystyczny charakter praw ekonomicznych
-interesy grup nacisku.
Zasób rzadki
- jeśli cena=0, pop > podaż.
Dobra wolne
- jeśli cena=0, pod > popyt.
Klasyfikacja dóbr z punktu widzenia wysokości współczynnika elastyczności dochodowej popytu:
-dobra wyższego rzędu E>1
-dobra normalne E>0
-dobra niższego rzędu E<0
-dobra pierwszej potrzeby 0<E<1
POTRZEBY
- egzystencjonalne, prokreacji i rozwoju, społeczne,
samorealizacji i samoakceptacji
Piramida potrzeb Maslov’a:
(od góry) - samorealizacji, szacunku i uznania, społeczne, bezpieczeństwa, fizjologiczne.
Racjonalność:
- rzeczywista (1 rozwiązanie najlepsze)
- proceduralna (dochodzenie do najlepszych rozwiązań)
Zasady racjonalnego gospodarowania:
- Maksymalizacja efekty przy danych nakładach
- Minimalizacja nakładów do osiągnięcia danego celu
Gospodarowanie:
- pozytywne (rzeczywiste korzyści z rzeczywistych
nakładów/kosztów)
- negatywne – koszt alternatywny
Cechy dobrego rachunku ekonomicznego:
względny/celowy; dualny (zasada minimax’u); kompletny/kompleksowy
System społeczny
– ekonomiczny, prawno-polityczny, kulturowy
System ekonomiczny
– decyzyjny, motywacyjny, kontrolny, koordynacyjny.
2. RYNEK
– współcześnie oznacz całokształt transakcji kupna i sprzedaży wraz z warunkami i urządzeniami
umożliwiającymi ich dokonanie.
Podział rynku:
-z punktu widzenia przedmiotu wymiany:
-rynek dóbr
-rynek usług, czyn wytwórczych, edukacyjny walutowy..
-z punktu widzenia zasięgu terytorialnego:
-rynek światowy, międzynarodowy, krajowy, lokalny, reg
-z punktu widzenia ilości podmiotów:
-rynek wolnokonkurencyjny,
-rynek zmonopolizowany,
-wpływ państwa na transakcję kupna sprzedaży:
-rynek sterowany –rynek wolny
-z punktu widzenia legalności:
-rynek czarny –rynek szarej strefy
-z punktu widzenia równowagi rynkowej:
-rynek równowagi gosp: popyt = podaż
-rynek niezrównoważony:
-rynek producenta (popyt > podaż)
-rynek konsumenta (popyt < podaż)
- wpływ państwa na funkcjonowanie rynku:
- rynek wolny, sterowany
-z punktu widzenia liczby podmiotów:
- wolnokonkurencyjny
- oligopolistyczny
- monopolistyczny
Funkcje pieniądza:
1. Miernik wartości.
2. Środek cyrkulacji
3. Środek tezauryzacji
4. Środek płatniczy
3. POPYT -
to relacja między ceną dobra (usługi) a jego ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w
danym czasie, przy założeniu ceteris paribus. Dzieli się na: p. potencjalny (nie mający poparcia w sile nabywczej) oraz
popyt efektywny (poparty siłą nabywczą). Czynnikami określającymi popyt są: potrzeby, dochód i cena.
Rodzaje popytu
1.
sztywny
2.
doskonale elastyczny
3.
potencjalny, efektywny, sterowany, substytucyjny,
komplementarny, złożony, ograniczony
Rozmiary popytu
to konkretna ilość dobra, jaką chce i może nabyć konsument przy danej cenie.
Rynkowe determinanty popytu:
cena, dochód, potrzeby, stan cywilny, gusty, poziom cen dóbr komplementarnych i substytucyjnych, oczekiwania co do
zmian cen i dochodów w przyszłości, dobra normalne (im większy dochód tym większy popyt), dobra niższego rzędu (im
większy dochód tym wielkość popytu spada), charakter wykonywanej pracy,
Poza rynkowe determinanty popytu:
Czynnik demograficzny, klimatyczny, sytuacja polityczna.
Prawo popytu
- funkcjonalna zależność między wysokością popytu na dany towar a poziomem ceny rynkowej. Gdy
cena rośnie popyt zmniejsza się i na odwrót.
4. ELASTYCZNOŚĆ –
miara procentowej zmiany wielkości popytu w stosunku do procentowej zmiany czynnika
wpływającego na popyt.
Rozróżniamy popyt:
elastyczny (E>1), nieelastyczny (E<1), sztywny (E=0 lekarstwo, sól),nie elastyczny (0<E<1)
doskonale elastyczny (E=
dobra luksusowe)
Wysokie wartości -
duża zmiana ceny wywołuje duże zmiany popytu-duża elastyczność.
Niskie wartości -
duża zmiana ceny wywołuje niewielkie zmiany popytu.
Cenowa elastyczność popytu -
to stopień reakcji wielkości popytu na określone dobro lub usługę na zmianę ceny tego
dobra.
Elastyczność mieszana popytu -
stosunek względnej zmiany wielkości popytu na dobro
i
do względnej zmiany ceny
dobra
j.
E<0 - dobra komplementarne
E>0 - dobra substytucyjne
E=0 – dobra nizależne
Elastyczność dochodowa popytu -
to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro do względnej
zmiany dochodu.
Czynniki wpływające na elastyczność popytu:
- dostępność substytutów
- udział w wydatkach
- „ważkość” produktu
- okres czasu
5. PODAŻ
to relacja pomiędzy ilością dóbr i usług dostarczonych na rynek, a ich cenami w określonym czasie
Rozmiar podaży
to konkretna ilość dóbr i usług, jakie producent jest w stanie wyprodukować i zaoferować do
sprzedaży przy konkretnej cenie.
Prawo podaży
- to związek pomiędzy poziomem ceny a wielkością podaży określonego dobra. Jeśli cena rośnie podaż
również rośnie i na odwrót.
Determinanty podaży
cena, koszt produkcji, przewidywania producentów co do zmiany cen i popytu w przyszłości, interwencjonalizm
państwowy, rozmiary importu i eksportu, warunki naturalne, sezonowość, czynniki losowe, realizowane inwestycje
(czynnik czasu), liczba przedsiębiorstw w branży.
Współczynnik cenowej elastyczności podaży -
stosunek względnej zmiany ilości oferowanej danego dobra do
względnej zmiany jego cen (punktowa lub łukowa):
Determinanty elastyczności podaży:
-techniczne możliwości rozszerzenia produkcji
-czas w długim okresie elastyczność jest większa
-inne np. import
6. CENA:
to wartość towaru wyrażona w pieniądzu.
- absolutna (ilość jedn pieniężnych potrzebnych do nabycia 1 jedn produktu)
- RELATYWNA (ilość jedn dobra A za 1 jedn dobra B)
System powstawania cen
:
- cena rynkowa (żywiołowa; konkurencja doskonała)
- cena administrowana (zarządzana; konkur niedoskon)
- cena administracyjna (gosp centralnie planowana)
Funkcje ceny:
- informacyjna (rzadkość/dostępność)
- agregacyjna (pozwala wyrazić wartość)
- dochodowa (mierzy dochód)
- kosztowa (mierzy koszty/racjonalne ponoszenie koszt)
- społeczna (narzędzie polityki społecznej / musi
zapewniać dostępność produktu)
- równoważy popyt z podażą
Skala cen
to określanie jednostki pieniądza w danym kraju i sposobu podziału tej jednostki na części mniejsze.
Cena minimalna
- określona urzędowo cena, poniżej której nie wolno sprzedawać określonego dobra. Leży zawsze
powyżej punktu równowagi rynkowej.
Cena maksymalna
- to cena poniżej punktu równowagi rynkowej, ustalana jest przez państwo.
Cena równowagi
- cena, w kierunku której będzie zmierzał rynek konkurencyjny i na poziomie której będzie pozostawał
po jej osiągnięciu, przy założeniu, że nic w otoczeniu nie ulegnie zmianie.
7. KONSUMENT:
Zachowanie konsumenta założenia:
- istnienie funkcji użyteczności
- konsument wie o istnieniu wszystkich możliwych do
nabycia koszyków dóbr i potrafi je ocenić.
- konsumenci wolą mieć więcej niż mniej
- dobro jest dla kons. tym cenniejsze im ma go mniej
Decyzje konsumentów
- wybór koszyka dóbr, który posiada dla nich maksymalną wartość. Punkt równowagi
konsumenta-punkt styczności krzywe użyteczności z linią budżetową.
Użyteczność
- to suma zadowolenia, jaką daje konsumentowi posiadanie danego dobra.
Użyteczność krańcowa -
to zadowolenie, jakiego doznaje konsument z konsumpcji każdej kolejnej jednostki tego
samego dobra lub usługi;
Użyteczność całkowita -
to suma zadowolenia z konsumpcji lub posiadania wszystkich jednostek danego dobra.
I prawo Gossena
- użyteczność kolejnych jednostek zużywanego w określonym czasie dobra jest coraz mniejsza.
Spadek użyteczności nie musi nastąpić od drugiej jednostki, ale wcześniej czy później ma miejsce spadek użyteczności
kolejnych konsumowanych jednostek.
II prawo Gossena -
Maksymalne zadowolenie z konsumpcji dobra A i B konsument osiąga wtedy, gdy stosunek
użyteczności krańcowych tych dóbr zrówna się z relacją ich cen.
Krzywa obojętności
przedstawia wszystkie kombinacje ilościowe dóbr, które dla konsumenta są obojętne:
- wzdłuż krzywych użyteczność jest stała
- jest ich nieskończenie wiele
- mają wychylenie ujemne(konsu. woli więcej niż mniej)
- położonym dalej od początku układu współrzędnych
odpowiadają wyżej ocenione koszyki dóbr
- są wypukłe
- stają się bardziej płaskie w miarę przesuwania się po
nich w prawo
- nie mogą się przecinać
- przebieg krzywych obojętności zależy od upodobań
(gustów) konsumentów.
Krańcowa stopa substytucji
to miernik efektu substytucyjnego, który określa stosunek przyrostu konsumpcji jednego
dobra do ubytku innego dobra w sytuacji, kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności.
Linia budżetu konsumenta
(Linia ograniczeń budżetowych) pokazuje kombinacje dóbr, które mogą być zrealizowane przez gospodarstwo domowe
przy danym dochodzie pieniężnym i przy danych cenach. Linia ta oddziela kombinacje osiągalne od nieosiągalnych.
Poniżej linii budżetowej znajdują się kombinacje osiągalne przy danym dochodzie, powyżej zaś nieosiągalne.
Równowaga konsumenta -
jest to optymalna sytuacja, w której przy określonym dochodzie i ustalonych na rynku
cenach dochodzi do zaspokojenia w stopniu najwyższym preferencji konsumenta. Oznacz to, że konsument nie jest
wtedy zainteresowany zmianą osiągniętej kombinacji konsumowanych dóbr.
Malejąca M.S.S.
– określa jaką ilość dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę w
sytuacji kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności (nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji).
Nadwyżka konsumenta
-różnica między ceną, jaką skłonny jest zapłacić konsument za kolejne jednostki dobra a
rzeczywistą ceną rynkową.
Inne koszty mające wpływ na równowagę konsumenta i wielkość nadwyżki:
-koszty związane z wykorzystaniem danego dobra
-koszty czasu
-koszty poszukiwania
Szereg obojętności
- zestawienie ilościowych kombinacji konsumpcji dwóch dóbr.
Efekt dochodowy -
gdy cena danego dobra obniża się, a ceny pozostałych dóbr nie zmieniają się, siła nabywcza
konsumentów rośnie. Więcej klientów jest w stanie kupić dane dobro a wielu nabędzie więcej większości rodzajów dóbr.
Efekt substytucji
- gdy cena dobra obniża się a ceny wszystkich pozostałych dóbr pozostają niezmienione, dobro to
staje się względnie tańsze, i konsument zastąpi nim inne dobra.
Prawo Engla
- w miarę wzrostu przeciętnego dochodu na jednego członka rodziny nie tylko rośnie popyt ogólny, ale
zmienia się również jego struktura. Zmniejsza się procentowy udział wydatków na żywność i inne dobra niższego rzędu,
a rośnie na dobra wyższego rzędu.
Paradoks Giffena
- (nędzy) dotyczy dóbr podstawowych. Robert Giffen badając konsumpcję niezamożnej ludności
stwierdził, że „im kartofle są droższe, tym więcej się ich spożywa”. Zjawisko to spowodowane było faktem, że przy
szybkim wzroście cen wszystkich artykułów żywnościowych kartofle stały się substytutem innych, relatywnie droższych
dóbr żywnościowych (np. mięsa).
Paradoks Vablena -
polega na tym, że mimo wzrostu cen następuje zwiększenie popytu. Przykładem może być
nabywanie mimo wzrostu ceny – dóbr luksusowych, w celu dowartościowania swojej osobowości. Jest to tzw. efekt
prestiżu społecznego płynący z konsumpcji dóbr drogich, luksusowych.
Paradoks owczego pędu -
oznacza, że popyt na dobra wzrasta, dlatego, że inni konsumują to dobro, oznacz potrzebę
utożsamiania się z innymi konsumentami i ich stylem życia. Narzędziem owczego pędu jest reklama.
8. CZYNNIKI PRODUKCJI:
●
Praca (siła robocza zaangażowana w proces produkcji)
=> płaca
●
Kapitał (wartość, bogactwo, które służy jej pomnażaniu. Może występować jako kapitał materialny, pieniężny,
finansowy)
=> procent
●
Ziemia (areał powierzchni i wszystko to co w naturze, co może być użyte do produkcji)
=> renta
Przedmiot pracy:
to wszystko to, na co kierowane są czynności człowieka podczas pracy – materiały, surowce.
Środki pracy:
to narzędzia, czyli wszystko to, co pośredniczy między człowiekiem a przedmiotem pracy podczas
wykonywania pracy oraz materialne warunki wytwarzania, czyli wszystko to, co nie uczestnictwo bezpośrednio w
produkcji, ale jest konieczne, by ta produkcja mogła się odbywać (hale fabryczne, drogi dojazdowe, oświetlenie)
Środki produkcji:
to przedmiot pracy (wszystko to, na co skierowane są czynności człowieka podczas pracy) oraz
środki pracy, czyli narzędzia i materialne warunki wytwarzania, to również kapitał, czyli wartość, która służy jej
pomnażaniu.
Przeciętna produkcyjność pracy
- jest wielkością produkcji na jednego zatrudnionego.
Krańcowa produkcyjność pracy
- jest przyrostem produkcji w stosunku do przyrostu zatrudnionych.
Krzywa jednakowego produktu (izokwanta) -
jest to krzywa, która pokazuje obszar możliwych kombinacji ilości
czynników pozwalających wyprodukować tą samą ilość produktu.
Krzywa jednakowego kosztu (izokoszta)
– jest to krzywa, która pokazuje wszystkie możliwe kombinacje dwóch
czynników, jakie można zakupić przeznaczając na ten cel daną wielkość środków.
Malejąca M.S.T.S. –
stosunek, zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem, tak, aby
wielkość produkcji nie uległa zmianie.
Optymalna kombinacja czynników
– jest to punkt styczności izokoszty z możliwie najwyżej położoną izokwantą
produkcji (pkt równowagi przedsiębiorstwa, w którym osiąga ono max produkcji przy danym koszcie całkowitym)
Płaca realna
- jest to płaca nominalna (pieniężna) podzielona przez przeciętny poziom cen nabywanych dóbr i usług
konsumpcyjnych.
Prawo malejącej produktywności pracy
- w miarę wzrostu zatrudnienia rośnie suma wytworzonego produktu, ale
przyrosty produkcji stopniowo są coraz mniejsze.
Krzywa popytu na pracę
- jest malejącą funkcją płacy realnej ze względu na malejącą produkcyjność krańcową,
pokazuje, że dla każdego poziomu płacy realnej przedsiębiorstwo wybierze taki poziom zatrudnienia, przy którym
krańcowy produkt pracy będzie się równał płacy realnej.
9. PRODUCENT:
Krzywa możliwości prod
- przedstawia maksymalne kombinacje czynników produkcji możliwe do osiągnię. przy
pełnym wykorzystaniu zasobów czynników wytw.
Wydatki materialne
- to zużywane w produkcji materiały, surowce komponenty, paliwa itp. Oraz fundusz amortyzacyjny
Wydatki osobowe
- to wynagrodzenia zatrudnionych pracowników fizycznych i umysłowych.
Wydatki finansowe
- to składki na ubezpieczenia wypłacane procenty z kredytów i obligacji, opłaty za korzystanie z
urządzeń komunalnych, czynsze.
Zysk
- różnica między przychodem ze sprzedaży a kosztami ich uzyskania –nadwyżka przychodów nad kosztami
Zysk księgowy (bilansowy, brutto)
- to nadwyżka rocznych wpływów nad kosztami własnymi produkcji
Zysk normalny
- przedsiębiorca otrzymuje go wówczas, gdy sprzedaje swoją produkcję według kosztów
ekonomicznych
Zysk nadzwyczajny (ekonomiczny)
- jest nadwyżką utargu całkowitego nad łącznymi kosztami ekonomicznymi.
Koszty własne
- obejmują różnego rodzaju wydatki związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i wytwarzaniem
produkcji. Dzielą się na: wydatki materialne, osobowe, finansowe
Koszty produkcji
●
Koszty stałe – koszty, których wielkość w zasadzie nie zmienia się przy zmianie rozmiarów produkcji. Obejmuje te
wszystkie wydatki, które związane są z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.
●
Koszty zmienne - obejmują koszty zużytych surowców, materiałów, koszty ruchu maszyn i urządzeń oraz koszty
robocizny bezpośredniej, zmieniają się ze zmianą produkcji.
●
Koszty przeciętne - zmienne lub całkowite wynikają z podzielenia Kz lub Kc przez ogólne rozmiary produkcji Q. Część
kosztów całkowitych przypadająca na jednostkę produkcji. Są to koszty całko podzielone przez wielkość produkcji.
●
Koszty krańcowe (marginalny) - określone są przyrostem kosztów całkowitych w stosunku do przyrostu produkcji.
Wzrost kosztów całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę.
●
Koszty całkowite - składają się z kosztów stałych i zmiennych. Suma zużytych w danym okresie czynników produkcji.
Jest to iloczyn ilości czynników zużytych w procesie produkcji oraz cen tych czynników. Jeżeli koszty całkowite
podzielimy przez ilość produkcji otrzymamy koszt jednostkowy.
Koszty ekonomiczne
- suma kosztów księgowych i kosztów alternatywnych.
Koszt alternatywny (utraconych możliwości) -
suma dochodów utraconych w wyniku niewykorzystania posiadanych
zasobów w najlepszym z istniejących zastosowań.
KSP=
KSC
/
Q
KCP=
KC
/
Q
KZP=
KZC
/
Q
KM =
∆KC
/
∆Q
=
∆KZC
/
∆Q
KC=
KSC
+
KZC
Przychód (utarg całkowity) -
wartość dóbr sprzedanych przez przedsiębiorstwo w danym okresie; jest to iloczyn ceny i
sprzedanej ilości produktu.
Utarg krańcowy
- przychód krańcowy(MR) - zmiana utargu całkowitego spowodowana wzrostem sprzedaży o jedno
.
Prawo malejących przychodów
(krańcowych) powoduje, że od pewnego poziomu nakładów czynnika zmiennego jego
produktywności stale się zmniejszają(osiąga się coraz mniejsze przyrosty rozmiarów produkcji). Prawo działa wówczas,
gdy czynniki produkcji są stałe, za wyjątkiem jednego.
Techniczne optimum produkcji
- w punkcie, w którym krzywa kosztów krańcowych przecina krzywą przeciętnych